حوادث، جزء جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌هاست؛ همچون پدیده مرگ که امری طبیعی و همگانی است؛ فیلسوفانِ دین، شرّ را به دو نوع «شر طبیعی» و «شر انسانی» (یا اخلاقی) تقسیم می‌کنند؛ شرّ طبیعی شامل تمام بلایایی می‌شود که طبیعتِ خروشان بر سر آدمی می‌آورد؛ مانند زلزله، آتش‌فشان، سیل و یا ناقص الخلقگی مادرزادی و…؛ شرّ انسانی نیز مانند قتل عامِ گروهی از انسان‌های بی‌گناه یا تجاوز به عنف و … محسوب می‌شود.

زلزله نیز یکی از سنت‌های طبیعی است که دارای عللی است؛ البته این علل همواره علل طبیعی نیست، بلکه ممکن است علل غیرطبیعی هم داشته باشد؛ برای فهم علل غیرطبیعی بلاهایی چون سیل و زلزله و … نمی‌توان ضابطه خاصی ارائه کرد.

زیراکه اولاً علم بشری محدود است و نمی‌تواند به تمامی جهات حوادث آگاهی کامل یابد؛ ثانیاً هر چند در روایات به علت بلاها اشاره شده، ولی آدمی همیشه نمی‌فهمد که دقیقاً به چه علت بلا نازل شده است؛ ثالثاً در هر بلا احتمالات گوناگونی وجود دارد که برخی مواقع همه یا چند مورد آن‌ها با هم می‌تواند دلیل وقوع بلا باشد.

*دلایل وقوع زلزله از نگاه قرآن

ارتعاش، جنبش و حرکات ناگهانی پوسته جامد کره زمین را زلزله گویند؛ در قرآن از عناوینی از قبیل «زلزله»، «رجّ» و «رجفه» درباره زلزله استفاده شده است؛ اینکه خداوند، مردمان گنه‌کار را به وسیلهٔ فرستادن بلایای طبیعی عذاب می‌کند، ریشه‌ای دینی دارد و در متون آسمانی ادیان توحیدی می‌توان نمونه‌هایی از آن را سراغ گرفت.

توجه به این نکته ضروری است که زلزله و لرزیدن زمین و بسیاری از بلایا عوامل متعددی خواهند داشت؛ بروز گناه و شیوع منکرات نیز می‌تواند یکی از عوامل ابتلای انسان در بلا و گرفتاری باشد؛ خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «ءَاَمِنتُم مَن فِی السَّماءِ اَن یخسِفَ بِکمُ الاَرضَ فَاِذا هِی تَمور»؛ آیا از آن کس که در آسمان است ایمن شده‌اید که شما را به زمین فروبرد، پس به ناگاه زمین بلرزد؟ [سوره ملک، آیه ۱۶].

در این آیه به صراحت تصریح شده که امکان نزول بلا و عذاب الهی، با زلزله شدید وجود دارد یا در جای دیگر به صراحت بیان می‌کند که گناه یکی از عوامل بروز بلا است: «فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ»؛ خداوند هم آن‌ها را به کیفر گناهانشان، مجازات کرد [سوره آل‌عمران، آیه ۱۱]

همچنین در قرآن کریم، به برخی گناهان که سبب وقوع زلزله شده اشاره شده است:

* وقوع زلزله‌ای هلاکت بار در مدین، در پی تکذیب شعیب(علیه السلام) از سوی قومش [سوره عنکبوت، آیات ۳۶ و ۳۷]

*استکبار بعضی اقوام گذشته، زمینه‌ساز گرفتاری آنان به زلزله [سوره اعراف، آیات ۷۵ و ۷۶ و ۷۸]

*بازداشتن از راه خدا، زمینه‌ساز گرفتاری به عذاب زلزله [سوره اعراف، آیات ۸۶ و ۹۱]

*تکذیب پیامبران از جانب بعضی اقوام گذشته، زمینه‌ساز ابتلای آنان به عذاب زلزله [سوره اعراف، آیات ۸۵ و ۹۱ و ۹۲]

چند روایت از ائمه اطهار (ع) در مورد علت وقوع زلزله و نحوه پیشگیری از وقوع آن آمده است:

*رسول خدا (ص): «هرگاه دعا اندک شود، بلا نازل گردد». (مستدرک الوسائل، ج ۵ ص ۱۷۹ ح ۵۶۱۶)

*امام صادق (ع): «ای مفضل! بیندیش … اگر کسی گفت: چرا این زمین می‌لرزد؟ (در پاسخ) به او گفته شود: زلزله و مانند آن، پند و هشدارهایی است که مردم را تهدید می‌کند تا رعایت کنند و از گناهان دست بردارند». (میزان الحکمه: ج ۱ ص ۵۹)

*رسول خدا (ص): هر گاه بنده پنهانی گناه کند، جز گنه کار را آسیب نرساند و هرگاه آشکارا آن را انجام دهد و مورد نکوهش قرار نگیرد، همه را آسیب رساند. (وسائل الشیعه (آل‌البیت)، ج ۹ ص ۳۱ ح  ۱۱۴۴۸)

*آیا می‌توان حوادث طبیعی را در اثر گناه همه افراد دانست؟

برخی از بلاها و مصائب، آثار وضعی گناهان است؛ چنین نیست که اگر جامعه‌ای از گناه پاک بود، آن جامعه خالی از بلا و گرفتاری باشد، چون ممکن است خداوند خوبان را به وسیله بلا و گرفتاری امتحان کند؛ امتحان و آزمایش موجب ترقی و تکامل آن‌ها می‌شود.

در نتیجه نمی‌توان گفت کسانی که در سیل کشته می‌شوند، حتماً گناهی را مرتکب شده‌اند که بعد سؤال کنیم این‌ها چه گناهی کرده‌اند که باید کشته شوند.

بنابراین سنت‌ها و قوانین الهی معدود و اندک نیست که بتوان به راحتی آن‌ها را تحلیل یا در مورد حوادث پیش‌بینی کرد ب‌خصوص اینکه انسان حتی نسبت به همان سنت‌های قطعی الهی که می‌شناسد نیز احاطه و اشرافی در مورد وضعیت حقیقی جامعه ندارد.

بنابراین گاهی تصور می‌شود که در فلان کشور گناه زیاد است و طبیعتاً باید اسباب نزول بلا به‌وجود آید، ولی از وجود افراد صالح بین آن جامعه یا حتی وجود یک خصلت خوب بین همان افراد گنه‌کار که مانع بلا می‌شود، غفلت شده و در تحلیل‌ها دچار افراط و تفریط می‌شویم.

*خودمان را برابر حوادث ایمن کنیم

در مجموع اگر یک فرد عادی بگوید که رواج گناه یکی از اسباب نزول بلایای طبیعی است، درست گفته، اما اگر بخواهد ادعا کند که در فلان منطقه نزول بلا به همین علت بود یا در فلان منطقه بلا نازل خواهد شد، ادعائی گزاف کرده است.

در پایان ذکر یک نکته لازم است که وظیفه ما انسان‌ها این است که با شناخت هرچه بهتر عوامل طبیعی، خودمان را برابر این حوادث ایمن کنیم مثلاً بنای خانه‌ها را مستحکم کنیم تا در وقوع زلزله، ویران نشود.

اما به هر حال خداوند، نگهدار همه انسان‌هاست و اوست که انسان‌ها را محافظت می‌کند و با این وجود، وقوع زلزله اگر هم خرابی نداشته باشد، باز هم عبرتی برای انسان‌هاست که مرگ را نزدیک ببینند و بدانند خداوند اگر اراده کند، قادر است به سبب گناهان، از انسان‌ها بازخواست کند و اگر هم بخواهد انسانی را حفظ کند در بدترین بلایای طبیعی، نگهدار وی خواهد بود.

انتهای پیام/س